Tekst: Patricia Ottay
In Meertmoand Streektoalmoand broest het traditiegetrouw van de activiteiten rondom de Groninger taal, en ook dit jaar in maart kreeg de streektaal in de Nedersaksische provincies volop de aandacht. In Groningen werd het Gronings gevierd met tal van kleine en grote activiteiten, optredens en festiviteiten. Er waren theatervoorstellingen in het Gronings, literaire voordrachten, muziekoptredens, lezingen, quizzen, onderwijsactiviteiten en nog veel meer – en dat allemaal in het Gronings! We lichten een aantal hoogtepunten uit.
Wiesneus
Ook dit jaar konden basisscholen in Groningen de Wiesneus aanvragen bij het Centrum Groninger Taal & Cultuur (CGTC). De Wiesneus is hét kindermagazine in het Gronings vol met verhalen, gedichten, liedjes, spellen en meer. Scholen konden, door steun van de provincie Groningen, het magazine gratis ontvangen voor hun leerlingen. Leerlingen van OBS De Klinkenborg in Kantens, waren de gelukkigen. Zij ontvingen begin maart de eerste Wiesneus-exemplaren uit handen van Wethouder van Cultuur van de Gemeente Het Hogeland Eltjo Dijkhuis en streektaalconsulent van CGTC Fieke Gosselaar. Zij lazen in iedere klas ook iets voor uit de Wiesneus. In een oplage van 8000 exemplaren is de Wiesneus in deze meertmoand verspreid naar meer dan 70 scholen.
Wiesneus is bedoeld om de streektaal onder kinderen te promoten en ze aan te moedigen zelf Gronings te spreken. Om de verhalen en liedjes ook te ontsluiten voor alle kinderen die in hun omgeving geen mensen hebben die Gronings spreken en kunnen voorlezen, zijn er voor deze Wiesneus-editie ook audiobestanden gemaakt. De liedteksten in het magazine zijn ingezongen door Irene Wilkens en de verhalen werden in de aanloop naar de meertmoand ingesproken door Riemke Bakker. De audiobestanden zijn te vinden op de YouTube-pagina van het CGTC.
Grensland
Van 10 tot 12 maart was de tiende editie van het vernieuwende festival Grasnapolsky, in en om Fabriek De Toekomst in Scheemda. Naast nieuwe muzieknamen, kunstprojecten die er werden gepresenteerd en expedities was er ook aandacht voor literatuur en nieuwe verbindingen leggen. Het literaire project En je noemt het / het grensland, opgezet in samenwerking met NOORDWOORD, is hier een mooi voorbeeld van. Groningse en Duitse dichters en spoken word-artiesten werkten in de week voorafgaande aan het festival samen aan een nieuwe performance met de verschillende streektaalvarianten in de grensregio (o.a. het Gronings en het Plattdeutsch) als inspiratiebron. De dichters werden bijgestaan door spoken word-dichter Dean Bowen, dichter/streektaalconsulent Fieke Gosselaar en singer-songwriter Bert Hadders. De nieuwe werken die ontstonden tijdens deze uitwisseling werden tijdens een speciale performance op Grasnapolsky gepresenteerd aan het publiek.
Vertellers
Op het gebied van de streektaalmuziek heeft Groningen door de jaren heen een aardige muziekscene opgebouwd. En ook het Groningse, literaire aanbod heeft – mede door literaire platforms als Oader, Toal en Taiken en Kreuze – de aandacht en een vast publiek. Maar Groningen kent ook een actieve en enthousiaste groep Groninger kunstenaars die zich richten op en verdiepen in het vertellen van verhalen in het Gronings. De Slochter vertelgroep De Pazzipanten bijvoorbeeld, die actief vertellen in de Groninger taal én nieuwe vertellers ‘opleiden’ om in het Gronings te performen. In de Meertmoand organiseerden De Pazzipanten een Groninger vertelavond in het MFC De Houtstek in Slochteren en komend voorjaar volgen er meer optredens. Ook nieuwe vertellers krijgen hier, na het volgen van een korte cursus, een podium om hun verhalen ten gehore te brengen voor publiek.
In het Westerkwartier is Vertelcollectief Kom op Verhoal al jarenlang actief met verhalen vertellen in en over het Westerkwartiers. Ze treden, al dan niet in kostuums, op tijdens evenementen en op basisscholen. Op 11 maart speelden ze hun laatste verhalenvoorstelling van een reeks optredens IJje aans verteld, deze keer in de kerk van Zoutkamp. Deze zomer begint Kom op Verhoal met de voorbereidingen voor een nieuwe verhalenvoorstelling.
Winterreize
Het CGTC ging voor deze Meertmoand de samenwerking aan met Stichting Muziek en Scholing en zij presenteerden 18 maart in het Witte Kerkje in Haren de eerste editie van het liedfestival Winterraaize – met Schuberts Winterreise in de spotlight, maar dan in het Gronings. De Winterreise-liederen zijn vertaald door schrijver Jan Siebo Uffen en negentien zangers brachten deze liederen op geheel eigen wijze en in het Gronings ten gehore. Het was een succesvolle avond, de zaal zat vol met enthousiast publiek en de zangers hebben genoten van de aandacht en alle performances. Liedfestival Winterraaize werd boven verwachting goed en enthousiast ontvangen, en de organisatie denkt inmiddels na over een vervolg.
Grunneger Oavend
In de laatste meertmoand-week was er de Grunneger Oavend in Der Aa-Theater, georganiseerd door het CGTC. Het was een gezellige en ook leerzame avond. Van köster Grunneger toal Piet Reitsema leerden de deelnemers tijdens de Broescursus Grunnegs de basiswoorden en -zinnen in het Gronings, typische taal- en uitspraakverschillen tussen de varianten van het Gronings en hoe stel je je bijvoorbeeld voor in het Gronings?
De kennis van de toal werd tijdens de Grunneger Oavend getest aan de hand van een klein dictee en Fieke Gosselaar testte aan de hand van een Grunneger flitskwis de woordenkennis bij het publiek. De winnaar met 0 fouten was Lenny Bulthuis uit Noordwolde. Zij won een schiere pries, namelijk een jaarabonnement op Toal en Taiken en een Grunneger boukenpakket, met dank aan Stichting t Grunneger Bouk. Henk Scholte sloot de avond af met een mooi leesfragment uit Luk Prinske, de Groningse vertaling van Le Petit Prince van Antoine de Saint-Exupéry. Luk Prinske vertaald door ‘domie’ Klaas Pieterman, is onderdeel van het Common Grand-programma van Grand Theatre.
Grunneger Week, muziekoptredens, theater en meer
En er was nog veel meer Grunnegs in de Meertmoand Streektoalmoand. Er waren muziekoptredens in stad en provincie van onder andere Jan Henk de Groot, Josien Bakker, Hister en StAD. Theatergroep WAARK trad met de populaire voorstelling Staait n bisschop veur Stad op in verschillende theaters en uitverkochte zalen, evenals TikTok Tammo (Johannes Peetsma) met zijn voorstelling Tammo zingt Staal.
De Groninger taal stond ook in verschillende raadszalen van de gemeenten in Groningen op de agenda, en er werden verschillende roadsvergoaderns georganiseerd bijvoorbeeld door de gemeenten Het Hogeland, Oldambt en Stadskanaal. In verschillende kerken was het Gronings te horen tijdens de speciale Grunneger Dainsten in stad en Provincie, en er waren meerdere cursussen Gronings georganiseerd waaronder die van Olaf Vos in de kerk van Solwerd.
Ten slotte zijn nog zeker de vermelding waard de diverse Grunneger weken die werden georganiseerd. De gemeente Westerwolde organiseerde voor het eerst, na afwezigheid van een aantal jaren, van 17 tot en met 24 maart de Grunneger Weke. Een week lang Gronings en de Groninger cultuur proeven met muziek, kunst wandelingen, quizzen en nog veel meer. Ook vond in Westerwolde de 28ste Grunneger Schriefwedstried Westerwolde plaats.
RTV Noord zette traditiegetrouw het Gronings op radio en tv in het zonnetje tijdens de Grunneger Week, die van 19 tot en met 16 maart plaatsvond. Het schierste Grunneger woord werd gekozen: kniepstuver, en op Radio Noord werd extra muziek in het Gronings gedraaid. Samen met Olaf Vos maakte Noord met luisteraars en kijkers zelfs een nieuwe Groninger rap, en er werden Groningse gerechten gekookt uit het kookboek van Niek Berendsen: Achter de Koezen.
Een week lang Gronings stond ook op het lesprogramma van Jenaplanschool In de Manne in Veendam. In de laatste week van maart stond op deze basisschool alles in het teken van de Grunneger toal en cultuur. De leerlingen kregen een week lang workshops aangeboden, waarmee ze kennis kunnen maken met Groningen en het Gronings. Streektaalconsulenten Henk Scholte en Fieke Gosselaar gaven een workshop gedichten schrijven in de Groninger taal.
Kortom: Meertmoand Streektoalmoand 2023 was een maand vol Gronings en in de breedste zin. Het Grunnegs broest in Stad en ommeland!
