Door Patricia Ottay
Van 7 tot en met 9 maart was voormalig strokartonfabriek De Toekomst het decor en de locatie voor festival Grasnapolsky. Het thema ‘Grond Om Te Blijven’ was de rode draad van deze festivaleditie, inmiddels voor de 5e keer neergestreken in Groningen. Drie dagen lang werd de bezoeker meegenomen, in en om Fabriek De Toekomst, om te ontdekken: de omgeving, de cultuur, muziek en kunst. Maar ook is er de ruimte en de grond om op te verdiepen. ‘Grond waar jij bent wie je wilt zijn, waar je vrij bent, waar de nacht zo lang duurt als jij wilt. Grond om op te dansen.’ Grasnapolsky was ook een ontdekkings- én verdiepingstocht naar taal, en de verbinding van die taal met de omgeving. Het artist-in-residence taal- en poëzieproject Het Grensland is hier een bijzonder voorbeeld van. Theatermaker Theo de Groot werd aangetrokken als regisseur: ‘t Was n onmeunig schier gebeuren.’
Meertalige performance
In de aanloop naar het festival kwamen zes Nederlandse en Duitse dichters bijeen om een week lang te werken aan nieuw eigen werk. De dichters die dit jaar meededen waren Mire Buthmann, Micha Ebeling, Richard Nobbe, Hannan van Rooij, Vlinder Verouderen en Jorine Witte. Ze kregen workshops van streektaalexpert en schrijfster Fieke Gosselaar en zangeres Marlene Bakker. Onder leiding van theaterregisseur Theo de Groot werkten de dichters toe naar de gezamenlijke performance Het Grensland die op Grasnapolsky in première ging. Theo: ‘Ik was vroagd regie te doun veur t projekt Grensland tiedens t Grasnapolsky festival. Ik mos biedroagen van n aantal dichters tot ain gehail smeden. Slim schier om doar mit aan loop te goan. t Was n woar Babbelonisch gebeuren: Nederlands, Duuts, Grunnegs, Engels, Ost Vrais. Wie spraken, om t moar op zien biebels te zeggen, ‘ien tongen’.
Streektaal en verbinding
De rode draad in de uiteindelijke performance van Het Grensland was de streektaal. Het Nedersaksisch als verbindend element, en het doorbreken van taalbarrières. Voor Theo de Groot de opdracht en uitdaging om de verschillende talen en talenten in poëzie en muziek bij elkaar te brengen: ‘Dichters kwamen overal vot: Berlijn, Hamburg, Stad, Sodom, Utrecht. Apmoal mit n bepoalde interessen veur streektoal. Sommigen spraken smui streektoal, sommigen konden t nait snacken moar wel verstoan, sommigen konden t nait snacken en ook nait verstoan. t Resultoat was n biezunder schiere mengelmous woar t Nederlands, t Duuts, Grunnegs, Ost Vrais, Ostfalisch, t Stainwiekerwolds ( ja t bestaait; ik had der ook nog noeit van heurd) deur mekoar luipen.’
Taalconflict
Onder de noemer ‘artist-in-residence’ verzorgde Grasnapolsky een verblijf voor de dichters waar zij gezamenlijk en individueel op zoek gingen naar de betekenis van meertaligheid in hun werk. De try-out van de performance Het Grensland vond op zaterdag plaats op het landgoed Ennemaborg in Midwolda, en op zondag – de laatste festivaldag – was de première in Fabriek De Toekomst. Het resultaat was een verrassende en persoonlijke inkijk én een gezamenlijk verhaal van de dichters over het loskomen van geboortegrond, de taal en de emotie, en weer terugkeren naar waar je vandaan komt. Theo de Groot: ‘Ik was slim onder de indruk van t materioal woar dichters mit aanzetten kwamen; t was perseunlek en mit grode belangstellen veur de regionoale toal, t landschop en cultuur. Ien ale gedichten kon je laifde lezen veur de toal, t verlangen der ‘ bie te willen heuren’, t te willen leren. Moar der was ook verzet tegen streektoal omdat toal ook boetensloeten kin.’
Toukomst
Dat taal vooral verbindt werd duidelijk verwoord in Het Grensland. Maar wat is de toekomst van de streektaal en hoe gaan we om met meertaligheid? Theo de Groot ziet toekomst in de diversiteit aan talen en streektalen die gesproken worden in de Noord-Nederlandse en Duitse grensgebieden: ‘De grode toal veranderns vinden messchain wel ploats ien de ‘roafelranden’ van de Grunneger of Nedersaksische toal. Mit roafelranden bedoul ik: doar woar de aine toal overloopt ien aandere toal; woar t Nederlands overloopt ien t Stainwiekerwolds, t Grunnegs ien t Ost Vrais, t Ost Vrais ien t Duuts. Dat is meertoaleghaid op zien best. En messchain ligt hier ook wel een toukomst veur de Nedersaksische toal. Nait dé toukomst: moar áin toukomst. Want dat grensland vol roafelranden is verbindend. En dat hebben we moar aal te haard neudig ien dizze maale tied.’
Sterker dan ooit
In de streektaal kunnen spreken, en het kunnen verstaan, heeft volgens Theo zo zijn voordelen. Alle gedichten waren goed te begrijpen. ‘Ien ale gedichten was der herkenning; van woorden, van klanken en van gevuil.’ Dat er veel positieve aandacht is voor de streektaal, een taal die ook altijd aan verandering onderhevig is, vindt Theo een goede zaak. ‘Wat mie dudelk werd, was dat belangstellen veur t Nedersaksisch nog steeds springlevend is en messchain wel staarker as oeit. Aan t índ van t gebeuren, ‘snackte’ ik ale toalen deur mekoar en doacht ik nog even: mit t Nedersaksisch kin je n stuk verder kommen as mit t Vrais.’
Op zaterdag 30 maart komen drie dichters van Het Grensland – Richard Nobbe, Jorine Witte en Hannan van Rooij – naar de Komt Goud met HISTER Show (spezioale editie) in het Aa-Theater in Groningen. Ze vertellen over hun artist-in-residence ervaringen en de performance op Grasnapolsky, en dragen hun gedichten voor. De performance Het Grensland is dit jaar nog te zien op het literair festival Dichters in de Prinsentuin van NOORDWOORD, dat plaatsvindt van 12 tot en met 14 juli.
Het Grensland is een samenwerking van Grasnapolsky, NOORDWOORD, Centrum Groninger Taal & Cultuur en het Emsländische Landschaft en Ostfriesische Landschaft in Duitsland. Het project wordt ondersteund door het Europese programma Interreg, Nederlands Letterenfonds en de provincie Groningen.
Meer informatie: https://www.grasnapolsky.nl/artiest/het-grensland/
Lees ook de recensie van Awater Poëzieclub over Het Grensland: https://www.poezieclub.nl/poezie-live/25-grasnapolsky-festival.html
Dichter Richard Nobbe en zangeres Mire Buthmann tijdens de performance Het Grensland bij de Ennemaborg in Midwolda. Foto’s: Christa Romp
