Foto: Stella Dekker
In de Boekenweek 2023 stelde Fieke Gosselaar, dichter/schrijver en streektaalconsulent, een drietal vragen aan schrijvers die wonen en schrijven in, en ook over, Groningen. En schrijven in het Gronings. Vandaag een vraag- en antwoord-gesprek met bevlogen historicus en schrijver Martin Hillenga.
Martin Hillenga (1972) groeide op in de Veenkoloniën, aan weerszijden van de Kielsterachterweg. Aan de Rijksuniversiteit Groningen studeerde hij geschiedenis, met als specialisatie volkskunde (Europese etnologie). Als zelfstandig auteur schrijft en publiceert Martin regelmatig over geschiedenis, taal en cultuur van Noord-Nederland. Vooral het gebruik van geschiedenis in de huidige tijd heeft zijn interesse. Zijn boek Wadapatja – 101 Groninger tradities, gebruiken en (eigen)aardigheden (WBOOKS, 2019) is hier een bijzonder voorbeeld van. In 2020 werd het boek verkozen tot Beste Groninger Boek. Zijn meest recente Het Grote Groninger Poezenboek staat begin 2023 op de lijst met nominaties voor het Beste Groninger Boek 2022.
Woarover schriefstoe?
Veuròf: ik bin natuurlek gain schriever – dat vuil ik mie tenminnent nait. Ik bak ook wel ais n moal n tuutaai, moar dat moakt mie vanzulf nog gain kok. In d’eerste ploats bin ik historicus, dus schrieven ligt vanzulven in t verlengde van dat affeer. Maistied schrief ik over geschiedenis, moar din wel in de volle braidte. Bie t verleden heuren ook toal, landschop, daaier, geleuf, zintugen en zo wieder – nait aans as dat je tegenswoordegs om joe tou kieken. ‘Geïntegreerde geschiedschrijving’ zol je dat nuimen kinnen, moar dizze menaaier van noar vrouger kieken liekt mie nait meer as vanzulfsprekend.
Wat mie in t biezunder interesseert, is hou of dat we omgoan mit geschiedenis. Wat wie nou belangriek vinden van vrouger, woar slim wat belangstellen veur is, vertelt juust n haile bult over t heden. Wadapatja is doar n veurbeeld van.
Boetendes hol ik van ‘klaaine geschiedenisjes’. As je goud inzoomen op lutje zoaken / schietscheterijen dij op t eerste gezicht onbelangriek lieken, zain je juust hail veul. Dat heb ik perbaaierd in mien leste boek, Het Grote Groninger Poezenboek (mit Vera Post). De kadde is doarin veuraal n spaigel van de soamenleven deur de tied hin. Veur baaide bouken geldt mien motto: ‘Noar t zulfde kieken as aander lu, moar tóch wat aans zain’. En n bouk is ook meer din allenneg mor tekst. Vörmgeven en fotografie binnen net zo belangriek.
Wat is veur die n goie stee om te kinnen schrieven of te verzinnen?
Dat moakt mie nait zo veul uut, moar t mout er nait te stil wezen. Wadapatja heb ik bevubbeld veur n groot dail schreven tiedens n verbaauwen in huus. Bouwvakkers wazzen om mie tou drok in de weer en bie zetten mos ik zulfs zoagsel en stoeverij van t schaarm van mien laptop vegen om nog wat zain te kinnen.
Sikkom tien, vieftien joar leden heb ik mie n zetje ‘opsloten’ in n klooster mit de gedachte dat ik juust doar opschaiten kon mit t schrieven van n bouk. Achternoa: wat n denk! Stilleghaid en regelmoat mieterden mie raauw op dak. Noa ain dag kreeg ik al gain letter meer op pepier. Gelukkeg wazzen der genogt eerappels te schillen etc.
Wat is beste literatuur in t Grunnegs schreven en woarom?
Noa wat kopschraberij – wat proza aanbelangt: Gré van der Veen, Duut van Goor en Ingeborg Nienhuis. Van der Veen omreden zai portretteert minsen en situoatsies hail schaarp; boetendes roakt heur toal mie as Veenkolonioal in t gemoud. Van Goor wordt schane genog nait veul meer lezen, mor heur gevuil veur humor en absurditeit hebben de tied glaansriek deurstoan. Nienhuis vaalt te priezen veur heur lef om over aigentiedse thema’s te schrieven, boetendes in romanvörm (n genre dat even leek te verdwienen uut de streektoal – maistied holdt wel op mit n bundel körte verhoaltjes).
Mien Top 3 veur poëzie zugt der zo uut:
- Jan Glas
- Saul van Messel (Jaap Meijer)
- Jan Glas
Glas het hierin nait veur niks n dubbelrol. Toal is – noar mien beschaaiden mainen – n medium en nait allain moar n doul. Aans zegd: as je in de streektoal schrieven, mout ook wát je schrieven (of dichten) kwaliteit hebben. Dat liekt mie bie Glas t gevaal, of e nou in t Hollands of t Grunnegs schrift. Uut zien gedicht ‘Volgorde’:
‘Eerst was der zitten
en toun was der stoul.
Ien dij volgorde van toal.
Zo simpel as wat.’
En zo is t mor net.
