Een van de manieren waarop de Veenkoloniale identiteit zich vandaag uit, is via muziek. De regio heeft een diepe connectie met Amerikaanse muziekstromingen zoals folk en country. “Muziek is een manier om een regio te begrijpen,” zegt Maarten Zwiers, universitair docent geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen. “Het vertelt verhalen over waar mensen vandaan komen en waar ze naartoe willen.”
Door: Cato Piek
Artiesten als Bert Hadders & Erwin de Vries vertalen die invloeden naar het Groningse dialect en geven zo een stem aan de regio. De melancholie en rauwheid van Amerikaanse folk sluiten naadloos aan bij het landschap en de geschiedenis van de Veenkoloniën.
Deze Veenkoloniaalse, muzikale identiteit stond tijdens de Meertmoand Streektoalmoand centraal op Veenkoloniao/aols, een bijzondere thema avond die zaterdag 22 maart in d’Rentmeester, Valthermond plaatsvond. Hier kwamen geschiedenis en muziek samen in een viering van wat de Veenkoloniën vandaag zijn. De culturele rijkdom van de Veenkolonioale regio kwam tot uiting in optredens van onder meer de Groningse zanger Erwin de Vries en de Drentse zangeres en liedjesschrijver Silvia Fledderus.
Muziek is een van de dragers van identiteit, het is het geluid van de regio. Maar wat maken de Veenkoloniën een gebied en landschap met een eigen gevoel en gelaagdheid?
Een vergeten landschap
Voor we de Veenkoloniën kennen zoals ze nu zijn, was het gebied een uitgestrekt en mysterieus moeras. Een landschap waar water en veen het ritme bepaalden, waar zeldzame vogels neerstreken en een verborgen wereld van planten en dieren floreerde. Maar in de ogen van de mens was het vooral een obstakel. “Het moeras werd gezien als nutteloos, als ‘onland’,” zegt Maarten Zwiers. “Het idee was: pas als we het droogleggen, kunnen we het gebruiken.”
Die manier van denken noemen wetenschappers ook wel “swampification”—het negatief framen van een moeraslandschap om exploitatie te rechtvaardigen. Net zoals later gebeurde met de gaswinning in Groningen, werd het veengebied vooral bekeken door een economische bril: wat kan eruit worden gehaald? De gevolgen voor de natuur en de gemeenschappen die later ontstonden, werden pas veel later zichtbaar.
De Veenkoloniale identiteit: veranderlijk en veelzijdig volgens Maarten Zwiers
Maarten Zwiers is gespecialiseerd in geschiedenis, cultuurstudies en regiostudies. Hij onderzoekt hoe identiteit wordt gevormd door historische processen en hoe regio’s zichzelf steeds opnieuw definiëren. “Identiteit is geen vaststaand gegeven,” benadrukt hij. “Mensen denken vaak dat het wordt bepaald door het verleden, maar het is altijd in beweging. Nieuwe invloeden spelen een net zo grote rol.” Zijn onderzoek laat zien dat de Veenkoloniën niet alleen een geschiedenis van turfwinning hebben, maar ook een diepere culturele gelaagdheid die vandaag nog steeds voelbaar is.
De Amerikaanse droom in de Veenkoloniën
Vanaf de 17e eeuw trokken pioniers het veen in, vastberaden om het moeras om te vormen tot vruchtbare landbouwgrond. In de 19e eeuw groeide de turfwinning explosief en droomde men zelfs van een “California van het Noorden”—een regio waar hard werken tot rijkdom zou leiden. Tijdens de hoogtijdagen van de turfwinning kon je er zeker goed geld verdienen.
Maar voor velen pakte de realiteit anders uit, zeker met de opkomst van andere brandstoffen zoals steenkool. “Er zit een interessant contrast tussen droom en werkelijkheid,” zegt Zwiers. “Waar de ‘American Dream’ in de Veenkoloniën begon met grootse verwachtingen, eindigde het voor veel arbeiders in keiharde armoede, vooral na de Eerste Wereldoorlog. Toen het veen opraakte en de vraag naar turf stokte, bleef een regio achter die zichzelf opnieuw moest uitvinden.”
Het landschap verandert, de identiteit ook
Met de ontginning van het veen verdween niet alleen het moeras, maar veranderde ook het hele landschap. Waar eerst water en veen de overhand hadden, verschenen kaarsrechte kanalen en landbouwgrond. Grote industrieën kwamen en gingen, van turfwinning tot strokartonfabrieken. En net zoals het landschap veranderde, veranderde ook de identiteit van de mensen die er woonden.
“Mensen zoeken altijd naar nieuwe manieren om betekenis te geven aan waar ze vandaan komen,” legt Zwiers uit. “En muziek speelt daar een grote rol in.”
